Ψυχοθεραπεία της προσωπικότητας
Οι τρόποι διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης και ρύθμισης του συναισθήματος οργανώνονται σε ψυχολογικές δομές που αποτελούν τα κύρια μοτίβα της προσωπικότητας μας, τα οποία συμπληρώνονται από τις βασικές πεποιθήσεις που έχουμε για τον εαυτό μας και τους άλλους. Τα μοτίβα αυτά, με τη σειρά τους, οργανώνονται σε διάφορους τύπους προσωπικότητας και αποτελούν αντικείμενο της Ψυχοθεραπείας, όταν καταλήγουν σε δυσλειτουργίες αναφορικά με την εικόνα του εαυτού και τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Παρακάτω περιγράφονται κάποιοι από τους τύπους προσωπικότητας που αναζητούν συχνά ψυχολογική βοήθεια λόγω της δυσφορίας που βιώνουν. Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να ταυτιστεί με κάποια από τα χαρακτηριστικά που αναφέρονται στους τύπους αυτούς.
Οριακή (μεταιχμιακή) προσωπικότητα: Χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο αστάθειας στις σχέσεις, την εικόνα του εαυτού και τα συναισθήματα. Οι άνθρωποι με οριακά στοιχεία φοβούνται διαρκώς την εγκατάλειψη από κάποιο κοντινό τους πρόσωπο και έχουν δυσκολία να ρυθμίσουν το συναίσθημα τους. Συνεπώς, βιώνουν έντονο σχεσιακό άγχος και το συναίσθημα τους απορρυθμίζεται εύκολα σε καταστάσεις σχεσιακών κρίσεων. Ο τρόπος με τον οποίο βιώνουν τον εαυτό τους ή τους άλλους μοιάζει διχοτομημένος, δηλαδή τη μια στιγμή μπορεί να βιώνουν πολύ θετικά τον εαυτό ή τον άλλον (εξιδανίκευση) και την άλλη στιγμή να βιώνουν πολύ αρνητικά τον εαυτό ή τον άλλον (απαξίωση).
Ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα: Χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο έντονης ενασχόλησης με τη μεθοδικότητα, την τελειοθηρία και τον έλεγχο. Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστικά στοιχεία προσωπικότητας κρίνουν αυστηρά τον εαυτό τους σύμφωνα με άκαμπτους κανόνες, με συνέπεια να βιώνουν έντονο άγχος στο ενδεχόμενο λάθους ή απώλειας του ελέγχου. Η ανάγκη τους για έλεγχο είναι τόσο ισχυρή που καταβάλλουν έντονες προσπάθειες να ελέγξουν ή να καταστείλουν ακόμα και τις σκέψεις ή τα συναισθήματα τους. Συχνά, λοιπόν, παρουσιάζονται ως αποστασιοποιημένοι από το συναίσθημα τους και έχουν δυσκολία στον εντοπισμό και την έκφραση του.
Ναρκισσιστική προσωπικότητα: Χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο αίσθησης μεγαλείου, ανάγκης για θαυμασμό και έλλειψης ενσυναίσθησης. Δύο βασικοί υπότυποι είναι οι «μεγαλοπρεπείς» νάρκισσοι που αισθάνονται ότι αυτονόητα δικαιούνται ευνοϊκή μεταχείριση, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων, και οι «εύθραυστοι» νάρκισσοι, οι οποίοι χρησιμοποιούν ναρκισσιστικές στρατηγικές ως άμυνα, προκειμένου να καλύψουν πιο ευάλωτες πτυχές τους ή ανασφάλειες. Σε κάθε περίπτωση, αδυνατούν να συνδεθούν με υγιή και αυθεντικό τρόπο με τους γύρω τους, με συνέπεια να καταλήγουν με έναν περιορισμένο κύκλο ατόμων με συμπληρωματικά μοτίβα προσωπικότητας.
Αποφευκτική προσωπικότητα: Χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο κοινωνικής αναστολής, συναισθημάτων ανεπάρκειας και υπερευαισθησίας στην αρνητική αξιολόγηση. Συχνά τα άτομα αυτά παρουσιάζουν και κοινωνική φοβία, δηλαδή αγχώνονται υπερβολικά στην ιδέα να εκτεθούν σε κοινωνικές καταστάσεις, όπου πιστεύουν ότι θα κριθούν. Επίσης διακατέχονται από ένα αίσθημα μειονεκτικότητας σε σύγκριση με τους άλλους, όσον αφορά κυρίως τις κοινωνικές τους δεξιότητες ή την εικόνα τους, και πιστεύουν ότι οι άλλοι θα τους απορρίψουν και θα τους αποκλείσουν από τις παρέες τους. Για να διαχειριστούν όλα αυτά, καταφεύγουν σε ένα μηχανισμό εκτεταμένης αποφυγής, όπου αποφεύγουν να εκτεθούν σε οποιαδήποτε κατάσταση ή σκέψη μπορεί να τους προκαλέσει άγχος ή δυσφορία.
Παρανοειδής προσωπικότητα: Χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο δυσπιστίας και καχυποψίας τέτοιο που τα κίνητρα των άλλων να ερμηνεύονται ως κακόβουλα. Όταν αλληλεπιδρούν με άλλα άτομα, εξετάζουν εξονυχιστικά τις αντιδράσεις των άλλων, για να βρουν στοιχεία που θα επαληθεύσουν τις ανησυχίες τους, ότι δηλαδή οι άλλοι προσπαθούν να τους εξαπατήσουν με κάποιο τρόπο. Επειδή ακριβώς δεν εμπιστεύονται τις πληροφορίες που λαμβάνουν από τους άλλους, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο να συνδεθούν ουσιαστικά με άλλα άτομα τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Συνήθως προσβάλλονται εύκολα και είναι υπερβολικά κρυψίνοες, δηλαδή έχουν την τάση να αποκρύπτουν προσωπικές τους πληροφορίες ή σκέψεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εις βάρος τους αργότερα.
